VĂN HÓA - THỂ THAO - DU LỊCH
Chùa cổ Bối Khê
Bối Khê là một trong những ngôi chùa cổ nhất ở Bắc Bộ, có diện tích khoảng 5.000m², với niên đại 600 năm, lưu giữ nhiều nét độc đáo. Tương truyền, chùa được xây dựng từ năm 1338 dưới thời Trần. Chùa thờ Phật, Tam Tòa Thánh Mẫu, thờ Đức thánh Bối Nguyễn Đình An - người có công đánh giặc phương bắc và cũng lưu giữ nhiều dấu tích tôn giáo của phái Trúc Lâm, Đạo giáo, Khổng giáo.
Chùa Bối Khê có tên chữ là Đại Bi tự. Từ “Đại Bi” có ý nghĩa chỉ lòng thương xót con người vô hạn của Phật. Ngoài ra, nơi đây còn là một trong số ít các chùa còn lưu lại những dấu vết kiến trúc gỗ nguyên bản thời Trần, thể hiện quá trình phát triển của Phật giáo ở đồng bằng Bắc Bộ trong suốt chiều dài lịch sử phong kiến. Năm 1979, chùa Bối Khê được Bộ Văn hóa & Thông tin xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.
Bậc thềm phía trước thượng điện còn lưu giữ vết tích của gạch cả thời Mạc và thời Lê, với hoa văn và linh vật trang trí chạm nổi còn gần như nguyên vẹn. Các mảng chạm gỗ của chùa phần lớn là từ thời Nguyễn. Các mảng chạm này độc đáo ở chỗ, thay vì những mô típ quen thuộc như tùng, cúc, trúc, mai, sen, rồng, phượng, hay tiên… thì một số mảng chạm lại mô tả tích thầy trò Đường Tăng đi lấy kinh, hoặc hai con ngựa (hoặc nai) giỡn chơi với nhau ngã chổng vó… Một số mảng chạm còn xuất hiện ở cả phần mặt dưới của vì mái, nơi mà phần lớn các chùa khác thường để trơn, không chạm khắc gì.
Việc thờ tự tại chùa Bối Khê theo bố cục theo kiểu “tiền Phật, hậu Thánh”. Phật được bố trí thờ tự ở phía trước tại tòa Tiền đường, Thiêu hương, Thượng điện với tổng cộng 27 pho tượng. Tiền đường gồm bảy gian gồm một gian giữa, hai gian hai bên cùng hai hồi và hai chái. Tiếp theo là Thiêu hương có kiến trúc và độ cao mặt nền tương tự với Tiền đường. Thượng điện theo lối kiến trúc một gian - hai chái độc lập với bốn đầu đao tạo thành hình dáng một bông sen hé nở. Hệ thống tượng Phật được thờ tại đây khá phong phú và bố trí thờ tự theo phái đại thừa. Nổi bật là pho tượng Quan âm nghìn mắt nghìn tay với tư thế bán kiết già, áo không tay chạy lượn biên, gặp lá sen sau lưng, phía trước phủ qua vai chảy xuống lòng đùi, gập xô nhiều lớp trên mặt bệ. Tượng cao 2,53m được đặt ở vị trí trang trọng nhất trên bệ đá khối hộp đồ sộ niên đại từ thời Trần. Hai bên đặt tượng Kim Đồng, Ngọc Nữ thời Nguyễn, cao 1,35m. Tiếp đến là cung Thánh là nơi thờ vọng Đức Thánh Bối và các vị thánh khác. Đức Thánh Bối có tên gọi là Nguyễn Bình An, người làng Bối, sinh thời Ngài đã tu tại chùa Bối Khê. Ngài có công giúp vua Trần đánh giặc ngoại xâm nên được vua Trần phong cho làm Thượng đẳng thần. Thánh điện tại chùa Bối Khê được biết đến là nơi đặt nhiều tượng thờ Thánh nhất trong số các chùa “tiền Phật hậu Thánh” hiện nay.
Một trong những nét độc đáo của chùa Bối Khê mà ít nơi nào có được là sự tồn tại của một địa đạo từ thời kháng chiến chống Pháp, nối từ phía bên cạnh chùa vào làng, được đào từ năm 1948, hầm dài 3 km, có ba ngách, hai cửa chạy vòng quanh làng tạo ra thế liên hoàn chiến đấu dưới lòng đất. Đây từng là nơi du kích và nhân dân làng Bối Khê chiến đấu anh dũng, đẩy lùi ba lần tấn công của quân Pháp.
Hằng năm, chùa tổ chức lễ hội vào ngày 12 tháng Giêng âm lịch là ngày đánh dấu việc dân Bối Khê xin duệ hiệu và rước bát nhang Đức thánh Bối về thờ vọng. Lễ hội có phần rước lễ và hội thi đốt pháo đầu xuân trong nghi lễ đánh trống thiêng cùng các trò chơi dân gian như chọi gà, đánh đu, hát chèo. Du khách tới hội chùa cầu lộc, cầu duyên và cầu năm mới bình an, may mắn.
Nói đến chùa Bối Khê, không thể không nhắc đến những cây hoa sen đất độc đáo. Theo nhà sư Thích Đàm Phượng, trước đây chùa có một cây sen đất lâu năm, nhưng đã chết. Những cây hiện nay được nhân giống từ cây sen cổ đó. Mùa sen đất nở hoa là vào khoảng tháng 3 âm lịch, hoa trắng rồi dần ngả sang vàng, có hương thơm pha lẫn giữa hoa sen và hoa đại. Đến mùa hoa, cả khoảng sân chùa rộng ngát mùi thơm của hoa. Chỉ duy nhất chùa Bối Khê là có những cây hoa sen đất này.
Bối Khê là một ngôi chùa đẹp và độc đáo, đa dạng cả trong niên đại lưu lại, trong hệ thống thờ tự và trong hiện vật. Hiện nay, xã Tam Hưng, huyện Thanh Oai đang muốn đưa chùa Bối Khê trở thành điểm du lịch tâm linh và kiến trúc, mở rộng tiềm năng du lịch của địa phương.
Khánh Vy