VĂN HÓA - THỂ THAO - DU LỊCH
HAUFO - Làng nghề là nơi những giá trị truyền thống tốt đẹp của người Việt được bảo tồn và phát huy, những sản phẩm được người nghệ nhân tạo ra, dù mang giá trị vật chất hay tinh thần đều là những tài sản quý báu của quốc gia, của dân tộc. Từ xa xưa, cây tre, cây trúc đã gắn bó, thiết thực với đời sống, tâm hồn người Việt. Thời mở cửa hội nhập với thế giới, nhiều nghệ nhân làng nghề ở Hà Nội đã tạo nên sức sống mới, làm ra những sản phẩm tre, trúc độc đáo, thân thiện với thiên nhiên, đậm đà bản sắc văn hóa Việt.
Nơi lưu giữ những giá trị truyền thống tốt đẹp
Hiện nay, Hà Nội có hơn 80 làng nghề mây tre đan truyền thống, trong đó có những làng nghề nổi tiếng như Phú Vinh (Chương Mỹ), Thu Hồng (Sóc Sơn), Ninh Sở (Thường Tín), Hiền Lương (Phú Xuyên)…
Làng nghề tre trúc Thu Hồng nổi tiếng từ 300 năm nay với những sản phẩm thủ công như nhà tre, trường kỷ, giường nằm, bàn ghế, tủ, song long và các đồ gia dụng. Kỹ thuật chế tác nhà cửa bằng tre, trúc đã được các nghệ nhân dân gian đúc kết thành những tiêu chuẩn kỹ thuật, mỹ thuật như: kèo tư, ốp tám, kèo buộc mây, tết vành trăng tròn... Sản phẩm tre trúc Thu Thủy từ lâu đã sánh vai với các sản phẩm nổi tiếng khác trong vùng và đi vào tiềm thức dân gian: “Nhà gỗ kẻ Me, nhà tre Thu Thủy”, “Rổ rá Xuân Dương, giường tre Thu Thủy” hay “Rau Ngô Đạo, gạo Cố Hương, giường tre Thu Thủy”…
Từ xa xưa, song mây kết hợp với tre, trúc đã trở thành mối lương duyên khăng khít bền chặt chẳng lúc nào rời. Các nghệ nhân xưa đã biết kết hợp hai đặc tính nổi bật của tre, trúc và song mây. Tre thẳng cứng làm cột kèo cho khung nhà, khung bàn ghế; song mây dẻo làm dây chằng, dây buộc. Bàn ghế có khung tre chắc cứng, song mây đan thành mặt bàn như bức thêu hoa. Tre làm nan đan rổ rá, mây làm dây buộc cạp ôm ấp nhau suốt cả một đời tuổi thọ của sản phẩm đến khi nan mục dây vẫn chưa đứt.
Làng Phú Vinh được coi là “xứ mây”, nổi tiếng về nghề đan mây tre với lịch sử phát triển nghề hơn 400 năm. Mỗi sản phẩm mây tre đan là một tác phẩm nghệ thuật, đòi hỏi kỹ thuật, mỹ thuật tinh xảo, công phu của những đôi bàn tay tài hoa, khéo léo. Người làng nghề Phú Vinh bây giờ vẫn nhắc tới nghệ nhân Nguyễn Văn Khiếu (1905-1983) và bảo rằng đó là người có đôi bàn tay khéo léo đến kỳ lạ. Cụ là nghệ nhân đầu tiên đan thành công ảnh chân dung Bác Hồ bằng chất liệu mây tre truyền thống. Dùng sợi mây, nan tre, để làm ra một sản phẩm bình thường đã khó, nhưng dùng nó để mô tả phong cách, thần thái một con người còn khó hơn nhiều. Sinh thời, cụ Khiếu vẫn thường nói: “Nghề đan mây chỉ được gọi là thành công khi làm ra những sản phẩm mỹ nghệ có hồn”. Năm 2009, cháu nội cụ Khiếu là anh Nguyễn Văn Quang đã làm ra tác phẩm lọ lục bình cao 4,1m, trên bề mặt mô tả 4 điểm nhấn đặc trưng của Thăng Long - Hà Nội là chùa Một Cột, Khuê Văn Các, Tháp Rùa và Rồng thời Lý đang bay lên. Đây là tác phẩm đầu tay của nghệ nhân trẻ Nguyễn Văn Quang dâng tặng Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội và được công nhận là “Kỷ lục Việt Nam”.
Mang hồn Việt ra thế giới
Trước đây, sản phẩm từ mây tre đan chủ yếu là đồ dùng phục vụ cuộc sống sinh hoạt hằng ngày. Đến nay, các nghệ nhân đã mang đến sức sống mới cho làng nghề Hà Nội bằng việc sáng tạo được hàng trăm mẫu sản phẩm mây tre đan mỹ nghệ phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu, từ đĩa, lẵng, làn, chậu, bát… cho đến đồ trang trí, chao đèn, rèm cửa, tranh phong cảnh, chân dung, hoành phi, câu đối, bàn ghế, và nhiều đồ nội thất khác. Không thể phủ nhận nghề mây tre đan đã tạo ra việc làm, thu nhập ổn định cho một lượng lớn lao động khu vực nông thôn ngoại thành Hà Nội. Sản phẩm mây, tre, giang đan của các làng nghề Hà Nội đã có mặt ở những thị trường khó tính như Nhật Bản, Mỹ, Hà Lan, Đức, Tây Ban Nha...
Một cách hay để giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa Việt đó là việc phát triển du lịch tới các làng nghề.Đến nơi đây, du khách không chỉ được về với làng quê văn hóa thuần Việt, mà còn được tham quan, chiêm ngưỡng các nghệ nhân chế tác, trực tiếp mua sắm những sản phẩm thủ công mỹ nghệ được làm từ tre, trúc, song, mây, phù hợp thị hiếu.
Nam Anh