BẢN TIN HỮU NGHỊ HỢP TÁC
Làng nghề mỹ nghệ Sơn Đồng là làng nghề đục, khắc tượng và làm đồ thờ truyền thống tại xã Sơn Đồng, huyện Hoài Đức, Hà Nội. Thời Pháp thuộc, nhiều người thợ ở Sơn Đồng đã được Nhà nước bảo hộ và phong tặng danh hiệu nghệ nhân. Từ những gốc mít già xù xì, qua bàn tay tài hoa của những người thợ, nhiều pho tượng lớn nhỏ đã hình thành, chứa đựng tâm tư, tình cảm, sự tôn kính của người dân, gửi gắm những mong cầu cho cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Tương truyền, làng nghề Sơn Đồng đã hình thành và phát triển được hàng ngàn năm, kể từ khi nền văn hoá Phật giáo được truyền bá vào Việt Nam. Các dấu ấn vật thể 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội đều có đôi bàn tay tài hoa của người nghệ nhân Sơn Đồng tham gia như Văn miếu Quốc Tử Giám, Khuê Văn Các, đền Ngọc Sơn, cầu Thê Húc, chùa Một Cột...
Làng nghề mỹ nghệ Sơn Đồng từng bị mai một vào những năm kháng chiến chống Mỹ và thời kỳ bao cấp, nhưng sau đó đã được các nghệ nhân Nguyễn Chí Dậu và Nguyễn Đức Cường khôi phục vào năm 1983. Cụ Nguyễn Chí Dậu, nghệ nhân từ thời thuộc Pháp đã quyết định khôi phục nghề truyền thống bằng việc đứng ra tổ chức lớp học nghề chạm khắc gỗ và sơn mài, cốt là để truyền nghề cho con cháu. Hơn 30 học viên ngày đó, bây giờ đã trở thành những người thợ giỏi, chủ cơ sở sản xuất lớn trong làng và đang tiếp tục truyền nghề cho thế hệ trẻ. Trải qua những thăng trầm để tồn tại một làng nghề nghìn năm tuổi, ngày nay, người dân Sơn Đồng đã lấy ngày 6 tháng 2 âm lịch hàng năm là ngày hội làng, con cháu ở khắp nơi về sum họp, tế lễ Thành Hoàng làng.
Hiện nay, cả xã có hơn 4.000 lao động làm nghề thủ công mỹ nghệ thường xuyên, trong đó có đến hơn một nửa là thợ giỏi và nhiều thợ giỏi được tôn vinh, phong danh hiệu nghệ nhân. Sản phẩm của Làng nghề mỹ nghệ Sơn Đồng chiếm khoảng trên 50% thị phần toàn quốc về tượng và đồ thờ sơn son thếp vàng, thếp bạc phủ màu hoàng kim, phục vụ mảng đời sống văn hoá tâm linh, tín ngưỡng của người dân. Điều đáng nói là khách hàng cần đặt làm bất cứ pho tượng thờ nào thì người thợ nơi đây đều làm được ngay mà không cần mẫu sinh kề (mẫu có sẵn). Các pho tượng đều trở nên có hồn qua đôi bàn tay khéo léo của người thợ. Để làm được điều đó, đòi hỏi người thợ phải có kinh nghiệm, hiểu được các điển tích, tính cách, chức vụ, vị trí của từng pho tượng trong tâm thức để rồi thổi hồn vào các tác phẩm.
Thành quả mà những người thợ Sơn Đồng thu được sau bao ngày đêm miệt mài bên xưởng gỗ là tiếng thơm không chỉ vang danh khắp mọi miền tổ quốc, mà còn vang xa tới nhiều quốc gia trên thế giới. Nhắc đến tượng Phật là người ta nghĩ ngay đến Sơn Đồng. Với đôi bàn tay tài hoa, những người thợ làng Sơn Đồng đã cho ra đời nhiều tác phẩm nghệ thuật đòi hỏi độ tinh xảo cao như bức tượng Phật bà nghìn tay, nghìn mắt, tượng ông Thiện, ông Ác, tượng La Hán, kiệu bát cống... Đi đến đâu trong cả nước, du khách đều có thể bắt gặp các tượng thờ do người thợ Sơn Đồng chế tác.
Về Sơn Đồng hôm nay, du khách được tận mắt chứng kiến quy trình chế tác tượng và được hòa mình trong bản “bản nhạc” làng nghề với tiếng lách cách của người thợ đục tượng, tiếng máy cưa xoèn xoẹt âm vang khắp ngõ xóm. Quả thực, khi được chứng kiến mới thấy hết nỗi vất vả, khó nhọc của người thợ, khi mỗi tác phẩm nghệ thuật hoàn thành đều ẩn chứa trong đó mồ hôi, trí tuệ của những người thợ chân đất. Chính cái nghề truyền thống của cha ông đó đã giúp người dân Sơn Đồng làm giàu, giải quyết việc làm cho hàng nghìn lao động, trong khi đồng đất đang bị thu hẹp bởi tốc độ đô thị hóa cao. Đến nay, cả xã có hơn 5 hộ thành lập công ty để xúc tiến thương mại, ký kết với khách hàng trong và ngoài nước. Trong thời kỳ hội nhập kinh tế quốc tế, nhiều người thợ Sơn Đồng còn làm cả tượng chân dung, tượng mỹ nghệ để xuất khẩu, đáp ứng nhu cầu của các đối tác nước ngoài. Không ít Việt kiều sau khi đến tham quan làng nghề Sơn Đồng đã đặt hàng, thậm chí còn mời những người thợ ra nước ngoài làm tượng trong các đình, chùa phục vụ cộng đồng người Việt ở đó.
Bằng bàn tay và khối óc tài hoa, với quan niệm “nhất nghệ tinh, nhất thân vinh”, những người thợ đục, khắc tượng và làm đồ thờ ở Sơn Đồng đã làm giàu, làm đẹp cho quê hương và gia đình. Năm 2007, sách Kỷ lục Việt Nam đã ghi danh Sơn Đồng là “Làng nghề tạc tượng và đồ thờ phụng Phật giáo lớn nhất Việt Nam”. Danh tiếng đã vang xa, dù còn đó những khó khăn, thách thức của thị trường, đòi hỏi mỗi người thợ nơi đây phải không ngừng cố gắng học hỏi nâng cao tay nghề, song, mỗi người dân Sơn Đồng hôm nay có quyền tự hào về một nghề truyền thống mà cha ông đã dày công gây dựng và truyền lại cho các thế hệ hôm nay.
Một Sơn Đồng hôm nay đang khởi sắc với những ngôi trường khang trang, những tòa nhà cao tầng, đường làng ngõ xóm rộng rãi, sạch sẽ, đời sống nhân dân ngày càng no ấm, các sản phẩm của làng nghề luôn ánh lên những sắc màu rực rỡ. Mỗi khi đến đây, tiếng đục, chạm lách cách xen lẫn với tiếng trẻ con, người già đang học chữ Hán cổ, những ký tự thổi hồn trong các sản phẩm đồ thờ của nghệ nhân nơi đây là những minh chứng cho sự phát triển của một làng nghề có truyền thống lâu đời.
Phương Mai